❝शंभूराजे — राजा जरी होता, पण एक मुलगा सुद्धा होता…❞
मराठी रंगभूमीवरचे काही संवाद काळाच्या ओघातही मनात खोलवर घर करून राहतात. लेखक वसंत कानेटकर लिखित “रायगडाला जेव्हा जाग येते” हे नाटक याच श्रेणीत मोडतं. या नाटकातील शंभूराजेंचा monologue केवळ अभिनय दृष्टिकोनातून नाही, तर एका कलाकाराच्या भावनिक प्रवासासाठी खूप महत्वाचा आहे.
आज आपण याच monologue चा अभ्यास करूया — ऑडिशन स्क्रिप्ट म्हणून, एकपात्री प्रयोगासाठी, किंवा मोनोलॉग प्रॅक्टिस म्हणून.
🧠 भूमिका समजून घेणे – ‘शंभूराजे’ कोण आहेत ?
छत्रपती संभाजी महाराज म्हणजे शिवाजी महाराजांचे ज्येष्ठ पुत्र — शूर, विद्वान आणि तितकेच भावुक. या नाटकात शंभूराजे फक्त एक पराक्रमी योद्धा नाहीत, तर ते एक मुलगा आहेत — ज्यांचा लहानपणीचा प्रवास खडतर होता. त्या आठवणी त्यांना हेलावून टाकतात..
या monologue मध्ये, ते आपल्या लहानपणीच्या कटू आठवणी सांगतात…
🎤 Monologue – संपूर्ण स्क्रिप्ट
रायगडाला जेव्हा जाग येते
ले. वसंत कानेटकर
शंभूराजे : समज ? आपण आमचा तो केवळ एक ‘समज’ मानता ? युवराज्ञी,
तुम्ही थोरा घरी जन्मलात. मातापित्यांच्या मांडीवर तुम्ही लाडात वाढलात. आबासाहेबांच्या लाडक्या सूनबाई म्हणून तुम्ही आजवर थाटामाटात रायगडावर वावरलात! आमच्या पोरक्या जीवनाची दर्दभरी कहाणी तुम्हाला नाही कळायची!
आम्हांला जाण आल्यापासून ठाऊक आहे फक्त आबासाहेबांच्या डोळ्यांतला धाक! आमच्या मनावर कोरली आहे त्यांच्या ओठावरली सुन्न जरब! आमच्या पोटात अजून कालवतं आहे त्यांचं छत्र, त्यांचं सिंहासन, त्यांची राजमुद्रा !
(भूतकाळातील स्मृतींची याद येऊन व्याकूळ होत) आग्र्याहून सुटकेच्या प्रसंगाची याद आली की अजून रक्त जळू लागतं. मस्तक फिरू लागतं. पोटात आतडी तटतटा तुटू लागतात. (क्षणार्ध थबकून दृष्टीसमोर चित्र न्याहाळत.)
एक आठ वर्षांचा कोवळा पोर महाराजांच्या पाठोपाठ रानावनातून, उन्हातान्हातून दिवसरात्र पळताना अजून आमच्या डोळ्यांसमोर स्पष्ट दिसतो आहे. अंगात ज्वर भरला, पायाला टरटरून फोड आले, तरी हूं की चूं नाही. अपरात्री मथुरेला एका ब्राह्मणाच्या घरात मुक्काम पडला. मध्यरात्री खलबत सुरू झालं, तेव्हा निराजीपंत सल्ला देतात- “महाराज- सहीसलामत सुटायचं असेल तर युवराजांना इथंच मागं सोडून दौड केली पाहिजे!” आत माजघरात ग्लानी येऊन तळमळत पडलेला पोर ते शब्द ऐकतो आणि धडपडत तस्सा उठून बाहेर धावतो; महाराजांच्या कमरेला मिठी घालीत दीनवाण्या मुद्रेनं तो हंबरडा फोडतो- “आबासाहेब, आबासाहेब, आम्हांला एकट्याला टाकून तुम्ही नाही ना हो जाणार?” आबासाहेब एक शब्द बोलत नाहीत. कमरेची इवल्या हाताची मिठी ते पोलादी बोटांनी सोडवतात आणि माजघराकडे बोट दाखवतात.
चिमुकल्या मनाला ब्रह्मांड आठवलं. शेकडो कोसांची पायपीट बिनतक्रार करणाऱ्या पोराचे पाय ओसरीवरून माजघरात जाईतो पांगळे होतात. महाराज त्या रात्री निघून जातात. न भेटता, न बोलता.
(क्षणार्ध थबकून) युवराज्ञी, एकच सवाल पुसतो- आम्ही आमच्या पुत्राशी असे वागतो तर आपण आमची संभावना कशी केली असतीत?
🎬 अभिनयासाठी सूचना (Performance tips):
🎭 1. भावनिक उंची (Emotional Depth)
- संवादाची सुरुवात शांत, पण खोल असावी.
- जसजसा संवाद पुढे जातो तसतसा राग, वेदना, हतबलता वाढत जावी.
- शेवटी, पूर्ण मोनोलॉग भावनांनी भरलेला आणि अंतर्मुख करणारा.
💬 2. आवाजातील बदल (Voice Modulation)
- लहान वयाच्या आठवणी सांगताना थोडं थरथरतं बोलणं.
- “आबासाहेब!” हा शब्द खास करून, तुटक्या स्वरात बोला.
- शेवटचा प्रश्न खूप शांत, पण टोचणारा.
🧍♂️ 3. शरीर भाषा (Body Language)
- चित्राकडे पाहणं, चालतं राहणं, स्वतःला सावरतं बोलणं.
- जेव्हा शंभूराजे आठ वर्षांचे मुलगे असतात, तेव्हा त्या भावनेने गुडघ्यावर बसून डोळे मिटणं, हळू डोळे उघडणं.
✨ निष्कर्ष
“रायगडाला जेव्हा जाग येते” हे केवळ एक ऐतिहासिक नाटक नाही — तर एका मुलाच्या अंतर्मनातील घालमेल, एकाकीपणा, आणि तुटलेल्या प्रेमाचं चित्रण आहे. जर तुम्ही acting practice करत आहात, तर हा Monologue तुमचं technique आणि भावनिक समज दोन्ही समृद्ध करेल.
👉 For more Monologues, Audition Script and Acting Guide माझ्या वेबसाइटला भेट द्या:
🌐 www.shitalraut.com
- पु. ल. देशपांडे यांच्या “तुझे आहे तुझपाशी” या नाटकातील अतिशय प्रभावी स्वगत (monologue) | Best Audition Script In Marathi For Male and Female
- Hindi Audition Script (Monologue) For Male – 34 Shital Raut
- Marathi Audition Script (Monologue) For Male… मराठी मोनोलॉग स्क्रिप्ट ऑडिशनसाठी 33 – Shital Raut
- Marathi Audition Script For Male – Marathi Comedy Script -Monologue 32
- Marathi Negative Audition Script For Female | 2 Marathi Monologue- 31
